“Unha lingua para todos”: manifesto da RAG sobre o estado da lingua

A Real Academia Galega fixo público onte un manifesto onde se pronuncia sobre o estado actual da lingua galega. Consideramos que este documento supón un paso importante na defensa do idioma galego e un posicionamento claro da RAG respecto do debate creado nos últimos meses arredor desta cuestión.

Segundo a Academia, deberíase conseguir un acordo social integrador a prol do uso, a dignidade e a continuidade do idioma, sustentado basicamente en que a lingua galega é un patrimonio de todos e todas (e polo tanto debe quedar fóra de controversias partidarias), no impulso do multilingüismo, na reafirmación e desenvolvemento do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega e no compromiso de impulsar unha igualdade lexislativa canto aos dereitos e deberes dos cidadáns e cidadás co castelán e co galego.

Hoxe fanse eco da noticia , entre outros, os seguintes xornais: Galicia Hoxe, Vieiros, A Nosa Terra, Xornal de Galicia, Faro de Vigo, El Progreso e El País.

Ana Iglesias, entrevista en «A Nosa Terra»

Ana Iglesias, especialista en sociolingüística (autora, entre outros traballos de Falar galego: «No veo por qué») e coautora dos libros de Lingua e Literatura de Bacharelato de Xerais, é entrevistada en A Nosa Terra. Recuperamos un breve fragmento desta entrevista:

A cuestión da lingua ocupa parte do discurso de Núñez Feixóo, até que punto recolle un sentir cidadá?

Eu non o percibo, non vexo rexeitamento nas familias. É certo que se aplicaron algunhas medidas inspiradas no Plan Xeral de Normalización, isto é moi importante, pero non observei oposición na educación. Teño un coñecemento moi próximo porque a miña condición de coordinadora de normalización do meu centro mantenme en contacto co resto dos colexios. Por iso sei que só houbo unha queixa por escrito nun colexio e dúas nas galescolas.

Hai grupos que se senten ameazados polo galego?

As reticencias proveñen dos contornos castelán falantes que tradicionalmente non se vían obrigados a aprender galego e agora si porque se introduce no ensino e porque é máis necesario que antes ao ocupar parte do espazo do castelán. É a expresión do “privilexio” dos que non tiñan que molestarse en coñecelo que vén acompañado dun discurso sobre unha “imposición”.

Feixóo vai garantir o dereito dos pais a elixiren lingua?

Iso é inviábel; nin sequera chegaría cos profesores que hai. Non se pode dicir que se ama o galego e consentir a súa desaparición. Ademais, a segregación incumpre a lei de normalización, que no artigo 14.3 afirma que a educación debe proporcionarlles aos rapaces a capacidade de seren bilingües e multilingües. Feixóo non pode demostrar ignorar unha lei que foi aprobada por unanimidade.

Lingua e sociedade na «Revista das letras» de Galicia Hoxe

No suplemento «Revista das letras» do xornal Galicia Hoxe publícase o xoves 12 de marzo un interesante estudo da situación actual da lingua galega en relación co xénero, coa clase social e coa ideoloxía. Ademais, desenvólvese unha ampla reflexión sobre a influencia dos movementos sociais que foron xurdindo dende o século XIX para pronunciarse a respecto do idioma galego, tanto na súa defensa, como para opoñerse á súa normalización.

Recollemos algúns parágrafos significativos:

«A idealización da muller, como a do idioma galego, non é, segundo Queizán, máis que un mecanismo compensatorio propio dunha situación social e culturalmente construída –e non natural– na que o poder e o prestixio seguen a estar en mans de homes, no caso das relacións de xénero, e do castelán, no caso das lingüísticas.»

«Segundo salienta [Henrique Monteagudo], filólogos e historiadores de tradición nacional española tenden a interpretar a expansión do castelán como un resultado do seu maior prestixio cultural e literario, mentres que expertos da tradición nacional da periferia salientan o factor da dominación sociopolítica de Castela e a imposición. Monteagudo cre que a explicación reside en ambas. O nacionalismo galego subliñou o centralismo e a imposición, mentres que a última é negada desde posicións nacionalistas españolas, que mesmo chegan a defender unha pretendida superioridade intrínseca do castelán respecto do galego.»

«Non parece haber unha relación clara entre uso do galego e preferencia polo termo nación, que si é máis evidente en uso de castelán e escolla do terno rexión. Canto ao eixo esquerda-dereita, non se atoparon asociacións evidentes: aínda que si un aumento do monolingüismo en castelán canto máis á dereita.»

En escena «Comedia bífida»

A compañía de teatro Bicodobrelo leva á escena a obra de Manuel C. Núñez Singala Comedia bífida, onde se reflexiona sobre as actitudes lingüísticas dos galegos e galegas.

A obra estará na Sala Santart de Santiago de Compostela o sábado 28 de febreiro e o domingo 1 de marzo ás seis da tarde.

Interesante recurso para apoiar contidos como a normalización, as actitudes e prexuízos, e os usos lingüísticos do galego.

Exeria: unha aplicación informática contra a linguaxe sexista

Onte foi presentada «Exeria» unha aplicación informática que permite a revisión lingüística de textos coa finalidade de conseguir un uso non sexista da linguaxe. Esta ferramenta detecta unha serie de termos susceptibles dun uso sexista e propón diferentes suxestións e alternativas.

Ademais da propia aplicación, que se pode descargar de balde na súa páxina e que e compatible cos sistemas operativos GNU/Linux, Windows e MacOSX, pódese consultar o seu glosario dende a propia Rede.

En todos os seus materiais educativos Edicións Xerais intenta transmitirlle ao alumnado e ao profesorado a necesidade de utilizar unha linguaxe non sexista e non discriminatoria. Na materia de Lingua e literatura este é un contido que se presenta de forma transversal ao longo de todas as unidades e de todos os niveis. Ademais, tamén se trata de forma específica nalgúns apartados concretos, como no caso de «Lingua e sociedade» unidade 10 de Lingua e literatura 4ºde ESO: «Por unha linguaxe non sexista».

Dende Edicións Xerais de Galicia recibimos con agrado este tipo de iniciativas que contribúen a mellorar os usos lingüísticos e as relacións entre as persoas.

Edítase o facsímile do Manifesto da I Asemblea Nacionalista das Irmandades da Fala

A Fundación Galiza Sempre acaba de publicar un facsímile do Manifesto da I Asemblea Nacionalista das Irmandades da Fala, celebrada en Lugo os días 17 e 18 de novembro de 1918.

O movemento das Irmandades da Fala xurdira en maio de 1916 na Coruña promovido por Antón Vilar Ponte e tiña como obxectivo principal o de reivindicar a lingua e a cultura de Galicia. Pouco a pouco constituíronse outras agrupacións locais en Santiago de Compostela, Monforte de Lemos, Pontevedra, Ourense e Vilalba e fóronse sumando intelectuais e escritores como Castelao, Cabanillas, Risco, etc., que participaban activamente na publicación de A Nosa Terra, voceiro das Irmandades da Fala dende novembro de 1916. Na Asemblea Nacionalista de Lugo de 1918 estas agrupacións convertéronse nunha federación, que tiña entre os seus obxectivos:

– A cooficialidade lingüística entre galego e castelán.

– Unha ampla autonomía que permitise resolver os problemas económicos e sociais do país.

– Fomentar a cultura propia de Galicia.

– O ingreso das nacionalidades na Liga das Nacións e federalismo con Portugal.

Faise eco desta noticia o xornal dixital Vieiros.

O profesorado pode empregar este recurso para ampliar información sobre a unidade 1 de 4º de ESO e sobre a unidade onde se tratan as Irmandades da Fala en 2º de Bacharelato. Tamén é de interese para as unidades de ESO e Bacharelato onde se trata a historia da lingua galega no século XX.

Linguas minorizadas: o romanche ou retorrománico

O xornal Galicia Hoxe publica unha nova onde se comentan os problemas que está padecendo o romanche, ou retorrománico, unha das catro linguas oficiais de Suíza falada no cantón de Grisóns, nos Alpes, por aproximadamente o 0,5% da poboación helvética. O romanche divídese en cinco dialectos, a partir dos cales se creou en 1982 a variedade estándar, o romanche grisón, que nunca chegou a callar entre a comunidade de falantes.

Nestes momentos unhas 60.000 persoas aseguran usar con asiduidade esta lingua, pero o feito de non contar cunha política lingüística adecuada, así como que os seus falantes teñan problemas de comprensión entre os distintos dialectos, está provocando que, poco a pouco, vaia perdendo usuarios en beneficio do alemán.

Esta noticia pode ser empregada como texto de apoio no apartado de «Lingua e sociedade» da unidade 7 de Lingua e Literatura 1º de Bacharelato (As linguas no mundo. A Europa multilingüe).

Así mesmo, tamén é un reurso interesante para o apartado «Lingua e sociedade» da unidade 1 de Lingua e Literatura 1º de ESO (As linguas do mundo).

Lingua e Literatura 1º de ESO. Unidade 3. Recursos na rede

– PARA TRABALLAR O LÉXICO DO CORPO HUMANO

http://engalego.iespana.es/clic7.htm: paquete clic realizado por Xosé Antón Vicente Rodríguez , do CEIP O Piñeiriño de Vilagarcía de Arousa, para traballar o vocabulario galego a través de encrucillados, segundo áreas temáticas: animais, alimentos, deportes, o corpo humano, agricultura, transporte.

http://www.orellapendella.org/este_e_o_dedo_meninho: a páxina Orella Pendella. Ditos, recitados e cancións infantís é un estupendo recurso educativo sobre todo para a Educación Primaria. Neste primeiro curso de Secundaria tamén pode ser de proveito para traballar algúns aspectos de léxico. Nesta unidade, podemos completar a información dada no libro do alumnado sobre os nomes dos dedos da man coas denominacións populares que se recollen no famoso xogo infantil ao que remitimos.

– SOBRE AS LINGUAS DA PENÍNSULA

Páxina web de cada un dos xornais citados na unidade:
Galicia Hoxe: http://www.galicia-hoxe.com/
Jornal de Notícias: http://jn.sapo.pt/paginainicial/
Berria: http://www.berria.info/
Avui: http://www.avui.cat/
El País: http://www.elpais.com/

Portal sobre lingua galega da Xunta de Galicia:
http://www.xunta.es/linguagalega/

Portal da lingua catalá da Generalitat de Catalunya: http://www20.gencat.cat/portal/site/Llengcat/

Portal sobre éuscaro do Goberno Vasco:
http://www.euskara.euskadi.net/r59-734/es/

Lingua e Literatura 1º de ESO. Unidade 1. Recursos na rede

– ACTIVIDADES DE EXPRESIÓN ORAL
http://www.xunta.es/linguagalega/actividades_de_expresion_oral

Pódesense empregar estes recursos que ofrece a páxina da Secretaría Xeral de Política Lingüística para traballar a comunicación oral. Empregando algunha das fichas que se propoñen, pódense simular situacións de comunicación oral e analizar posteriormente as características propias da lingua oral.

– FERRAMENTA LEXICOGRÁFICA BÁSICA

http://www.realacademiagalega.org/volga/

O alumnado debe coñecer o Vocabulario Ortográfico da Lingua Galega como ferramenta básica para a fixación ortográfica do léxico galego.

– RECURSOS PARA TRABALLAR O LÉXICO ESPECÍFICO DA SAÚDE

Proxecto Artello
http://www.xunta.es/linguagalega/manuais_de_galego
Manual de ensino da lingua galega elaborado por Política Lingüística. Na ligazón Léxico 1 trabállase o léxico específico da saúde e a enfermidade.

http://www.sergas.es/MostrarContidos_N2_T01.aspx?IdPaxina=30043
Na páxina do Servizo Galego de Saúde o profesorado pode atopar textos cos cales traballar léxico específico sobre saúde e doenzas.
No enlace concreto que achegamos, atópase información xeral, de carácter divulgativo sobre saúde e enfermidade.

– SOBRE AS LINGUAS DO MUNDO
http://www.ethnologue.com/

Versión electrónica do catálogo máis completo de linguas e dialectos do mundo. Na rede pode consultarse por linguas, familias lingüísticas, territorios, etc. Contén mapas lingüísticos da maioría dos países.

http://www.asnosaspalabras.org/home.php

Páxina da exposición organizada pola Secretaría Xeral de Política Lingüística sobre a lingua galega e a diversidade lingüística.

– SOBRE AS LINGUAS DE EUROPA
http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/loia/mapas.php?Indice=0&idioma=1

A Guía Aberta da Lingua Galega, Loia, ofrece un mapa das linguas de Europa no cal se pode observar a complexidade lingüística existente e reflexionar sobre conceptos como linguas oficiais e non oficiais, linguas maioritarias e minoritarias, linguas estatais ou linguas minorizadas.

As últimas publicacións do Consello da Cultura Galega

O Consello da Cultura Galega acaba de presentar estes días dúas obras interesantes para o profesorado de Lingua e literatura galegas de Educación Secundaria.

Por un lado está o informe titulado Situación do ensino da lingua e da literatura galega na Educación Secundaria Obrigatoria. Dirixido por Bieito Silva Valdivia, estéase nunha enquisa realizada nos anos 2005-2007 a alumnado e profesorado de 2º e 4º de ESO e constata o feito de que os resultados obtidos a partir da introdución do estudo da lingua galega no ensino son inferiores aos esperados.

Tamén se presentou esta semana a obra Papés d’emprenta condenada. A escrita galega entre 1797 e 1846. Neste traballo, de interese para traballar en 1º de Bacharelato, recóllense todos os textos escritos en lingua galega durante a primeira metade do século XIX e estúdanse dende distintas perspectivas.